Kiezen

Kiezen

Welke afwijkingen kunnen ontstaan bij de kiezen van het paardengebit? We zetten de meest voorkomende voor je op een rij.

Wolfskiesjes

Niet elk paard heeft wolfskiesjes. Sommige paarden hebben er geen of maar eentje, terwijl een enkel paard er zelfs vier kan hebben! Meestal hebben ze er twee, als ze ze hebben. Het is een zogeheten rudimentair kiesje. Ze zitten meestal alleen in de bovenkaak, vlak voor de kiezenrij. Ze hoeven niet altijd problemen met rijden te geven, maar kunnen wel ongemak geven. Om te voorkomen dat ze er last van krijgen, worden ze bij jonge paarden vaak verwijderd, voordat ze aan het werk gaan. Wolfskiesjes die ietwat los zitten en wat verder van de voorste kies van de kiezenrij afstaan, zijn vaak wel gevoelig bij aanraking. Het verwijderen van zulke kiesjes pakt meestal positief uit, vooral rijtechnisch.

Wolfskiesjes

Blind wolfskiesje

Dit is een onderhuids wolfskiesje, welke dus niet is doorgebroken. De ligging is vaak schuin naar voren gericht. Meestal ligt het kiesje ook verder naar voren in de kaak dan een normaal wolfkiesje. Het enige wat je voelt, is een verhard puntje met tandvlees eroverheen. Een blind wolfskiesje zorgt vaker voor problemen tijdens het rijden dan een gewoon wolfskiesje. Dit komt door zijn ligging en het feit dat er tandvlees over een scherp puntje heen ligt. Een goed onderzoek van de mond is ook in dit geval erg belangrijk.

WolfskiesWolfskies

Gebroken kies

De vierde kies komt al door op de leeftijd van een jaar en is dus de oudste kies. Vaak ontstaat door een verkeerde afslijting een verhoogde druk op een deel van de kies waardoor er makkelijk breuken in de lengte richting ontstaan. Vaak vinden we dit als toevalsbevinding, het paard heeft er dus niet altijd zichtbaar last van. Ondanks dat het niet altijd zichtbaar is dat ze last hebben kan een gebroken kies wel erg veel (zenuw)pijn met zich meebrengen.

Naast dit overzicht van algemene afwijkingen aan het paardengebit zijn er natuurlijk nog andere klachten, maar deze komen over het algemeen minder vaak voor.

Doppen

Doppen zijn restanten van de melkkiezen. Normaal worden deze kiezen er door de volwassen kies uitgedrukt, maar soms blijven ze zitten. Aan de zijkant van deze doppen zitten scherpe punten, dit zijn de oude wortels van de melkkies. Deze punten kunnen in het tandvlees prikken wanneer de dop los zit. Ook kan voedsel zich onder en rond zo’n dop verzamelen. Dit heeft dan vervelende ontstekingen van het tandvlees tot gevolg. Doppen kunnen op deze manier zowel tijdens het eten als tijdens het rijden problemen geven. Een dop kan echter pas verwijderd worden als hij ‘rijp’ is. Een te vroeg verwijderde dop kan schade geven aan de onderliggende volwassen kies, omdat een bloedvat de dop en de definitieve kies verbindt en deze eerst moet sluiten. Een rijpe dop is te herkennen aan een donkere scheidingslijn tussen de dop en de volwassen kies.

Doppen

Scherpe glazuurpunten

Deze scherpe punten ontwikkelen zich aan de wangzijde van de kiezen van de bovenkaak en aan de tongzijde van de kiezen van de onderkaak. Ze ontstaan door een onvoldoende zijwaartse kauwbeweging. De glazuurpunten zorgen vooral voor wondjes aan het wangslijmvlies, wat verergerd wordt door druk van het hoofdstel of een neusriem welke te strak wordt vastgemaakt.

Voorste en achterste haak

Bij haken zien we vaak een haak aan de voorste kies van de bovenkaak gecombineerd met een haak aan de achterste kies van de onderkaak. Dit komt omdat een gedeelte van het kauwvlak van deze kiezen, tijdelijk, voorbij het kauwvlak van de tegenoverliggende kiezen ligt. Vaak zien we deze problemen rond het zevende/achtste en dertiende/veertiende levensjaar. Als gevolg van deze haken zie je soms uitgebreide, pijnlijke beschadigingen aan het slijmvlies in de mond.

Paarden met deze haken willen vaak, wanneer ze aan de teugel lopen, hun mond openen. Normaal gesproken beweegt de onderkaak voorwaarts ten opzichte van de bovenkaak als het paard de aanleuning gaat opzoeken. Haken belemmeren het paard in deze beweging, waardoor deze “op slot” staat met zijn kaken. Om deze voor- achterwaartse beweging toch mogelijk te maken, wil hij zijn mond openen. Als de neusriem strakker wordt gedaan om dit te voorkomen, krijgt het paard bij het afbuigen van het hoofd een pijnlijke druk op het kaakgewricht.

Verhoogde kies/trapvormig gebit

Een verhoogde kies ontstaat als de tegenoverliggende kies ontbreekt en de kies niet meer afgesleten wordt. Dit belemmert de normale kauwbeweging van het paard, omdat zo’n kies ver boven het normale kauwvlak uitsteekt. De oplossing is om de kies zover als mogelijk bij te vijlen. We houden hierbij rekening met de pulpaholte. De pulpaholte bevat “het leven” van de kies. Als deze geopend wordt, kan dit een pijnlijke ontsteking geven. Het is dus mogelijk dat we een verhoogde kies niet in één behandeling op de gewenste hoogte krijgen. We maken dan een vervolgafspraak voor over 3-6 maanden. Ook nadat we de kies op de gewenste hoogte hebben, blijft het zaak om een gebit waar een kies mist, elke 6-8 maanden te behandelen. De kies blijft ook in de toekomst zijn slijtpartner missen en groeit dus weer door als we deze niet elk half jaar bijwerken. Vraag dus bij de aankoop van een paard of hij nog alle kiezen heeft.

Verhoogde kies

Golfgebit

Bij een golfgebit is er in de lengterichting van het kauwvlak een golf te zien, waarbij vaak meerdere kiezen naast elkaar te hoog zijn met er tegenover hetzelfde aantal te lage kiezen. De te hoge kiezen worden ingekort, waarna de lage kiezen de kans krijgen om door te groeien. Vaak zijn meerdere behandelingen nodig om een golfgebit te corrigeren. Een dergelijk gebit vraagt ook om een halfjaarlijkse behandeling, om te voorkomen dat je na een jaar weer terug bij af bent.

Schaargebit

Een schaargebit zit meestal aan één kant in de mond. De hoek tussen de kauwvlakken is bij een schaargebit tussen de 25 en de 45 graden. Normaal is de hoek tussen de 12 en 18 graden. Het ontstaat vaak door een probleem in de mond, waardoor het paard anders is gaan kauwen om de pijn te ontwijken. Met zo’n schaargebit kan een paard alleen nog maar aan een kant kauwen zodat ook vaak de snijtanden scheef afslijten. De zijkant van de kiezen zijn vaak extreem scherp. Als gevolg hiervan kan het paard het ruwvoer niet goed verwerken, waardoor het vermagert. Als een schaargebit al langer bestaat, is het lastiger te corrigeren. Dit komt omdat ook het kaakbot meeverandert.

Erratische kies

Een erratische of zwevende kies is een aangeboren afwijking. Hierbij vormt ‘kiesachtig’ weefsel zich op een abnormale plek, meestal in de holte tussen het oog en het oor. Doordat zo’n kies natuurlijk niet op deze plek hoort, gaat het lichaam deze afstoten. Vaak maakt het lichaam veel slijm en eventueel pus aan, wat door een klein gaatje in of op de rand van het oor naar buiten komt. Heeft je veulen of jonge paard een gekke plek bij zijn oor? Schakel dan je tand- of dierenarts in, zodat kan worden vastgesteld of het een erratische kies is. Het verwijderen van een erratische kies vindt plaats onder algehele narcose en is een redelijk uitgebreide operatie. Niet alleen het abnormale ‘kiesachtig’ weefsel, maar ook het fistelkanaal moet namelijk worden verwijderd uit het bot.

Erratische kies

Veel van bovenstaande gebitsproblemen zijn te voorkomen met een preventieve gebitsbehandeling. Afwijkingen kunnen in het beginstadium vaak relatief eenvoudig behandeld worden. Een gebitscontrole zou bijvoorbeeld makkelijk gecombineerd kunnen worden met de jaarlijkse vaccinatie.